De Bakermat

Van 2001-2005 is een landelijk onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van regelmaat en inbakeren bij baby's die overmatig huilen. Dit onderzoek is uitgevoerd door het Wilhelmina Kinderziekenhuis (UMC Utrecht). Projectleider is mw. dr. M.P. L'Hoir, gepromoveerd op het onderwerp 'wiegendood' in 1998. Dit onderzoek is onderdeel van het proefschrift van mw. dr. B.E. van Sleuwen 'Infants that cry excessively: The effect of regularity and swaddling.' (2008)
Bijna 400 baby's die door de ouder(s) of door een hulpverlener als huilbaby ervaren werden, zijn gevolgd. Allen kregen adviezen over regelmaat en prikkelreductie, ongeveer de helft van de kinderen werd tevens ingebakerd. Vijf door Ria Blom getrainde wijkverpleegkundigen en zij zelf hebben de betreffende ouders begeleid.
De baby’s waren bij de start van de interventie tussen 2 en 13 weken oud. In dit onderzoek is gebruik gemaakt van de twee boekjes Regelmaat brengt rust en Inbakeren brengt rust. De ouders die adviezen over regelmaat ontvingen, kregen het eerste boekje mee naar huis. De ouders die naast het toepassen van de regelmaatadviezen hun kind ook inbakerden, kregen het andere boekje mee. Daarnaast kregen zij praktische uitleg en begeleiding bij het inbakeren zelf. Vanzelfsprekend werden vooraf mogelijke contra-indicaties voor het inbakeren uitgesloten.
In dit onderzoek is gevonden dat zowel bij de baby’s die regelmaat kregen aangeboden als bij de baby’s die regelmaat kregen aangeboden en bovendien ingebakerd werden, het huilen na de eerste week met gemiddeld 42% was afgenomen, na twee weken met 50% en na 8 weken met 75%.

Bij de ingebakerde baby’s nam het huilen op de eerste dag direct af met gemiddeld 30-40 minuten, terwijl bij de baby’s die alleen regelmaat kregen aangeboden het huilen op de eerste dag juist toenam met gemiddeld 20-25 minuten en pas op de volgende dagen afnam. Na ongeveer 6 dagen was het huilen bij beide groepen vrijwel even sterk afgenomen. (Zie figuur 2 in het onderzoeksartikel uit 2006.)
Wanneer de twee interventies over de daaropvolgende 10 weken met elkaar vergeleken werden, bleek het huilen bij de ingebakerde jonge baby's (2-7 weken oud bij start van de interventie) sterker afgenomen dan bij de niet ingebakerde baby's. Voor de oudere baby's (8-13 weken bij de start) was dit net andersom: hier was bij de niet ingebakerde baby's het huilen juist sterker afgenomen. Het gemiddelde verschil tussen de twee interventies was voor beide leeftijdsgroepen echter niet groot: circa 10 minuten/etmaal.

Naast de afname in huilen is ook een toename in slapen gevonden. Op dag 2 wordt ruim een uur langer geslapen (bij toepassing van regelmaat + inbakeren: reeds op dag 1). Vanaf dag 3 is bij beide interventies de slaap met 2 uur per dag toegenomen (van Sleuwen et al. 2007).

Het landelijk beleid van de consultatiebureau’s dat uit deze resultaten is afgeleid, luidt als volgt:
- Eerst aan de slag met regelmaat.
- Wanneer na 5 tot 7 dagen het huilen niet is afgenomen en het slapen niet is toegenomen kan alsnog het inbakeren toegevoegd worden.
- Omdat bij het toepassen van inbakeren huilen afneemt en slaap toeneemt vanaf de eerste dag, kan in individuele gevallen ook besloten worden om direct met inbakeren te starten.

In oktober 2006 is een publicatie met de onderzoeksresultaten verschenen in het tijdschrift
The Journal of Pediatrics, Vol. 149, pp. 512-517.
Titel: Comparison of behavior modification with and without swaddling as interventions for excessive crying.
Auteurs: B.E. van Sleuwen, M.P. L'Hoir, A.C. Engelberts, W.B. Busschers, P. Westers,
M.A. Blom, T.W.J. Schulpen & W. Kuis PDF

De JGZ-richtlijn ‘Aanpak van excessief huilen bij zuigelingen (2008)’

Op basis van o.a. bovengenoemd onderzoek is voor en door JGZ een richtlijn opgesteld hoe ouders te adviseren en begeleiden wanneer hun baby overmatig huilt.

Deze richtlijn is een vervolg op een nota over inbakeren uit 2001. Om draagvlak te peilen werd de richtlijn in concept voorgelegd aan de stafverpleegkundigen en artsen jeugdgezondheidszorg. Daarna is de richtlijn aangeboden aan het Platform JGZ, en vervolgens overgedragen aan het RIVM/Centrum Jeugdgezondheid. De 2008-versie van de richtlijn is vastgesteld door de beroepsverenigingen AJN, V&VN, NVDA en geaccordeerd door ActiZ, GGD Nederland en VNG.

Door psychologen (van het NIP) en lactatiekundigen is kritiek geuit op deze richtlijn. Op 26 januari 2009 is in de vergadering van de Richtlijnadviescommissie besloten om de richtlijn aan te houden.
Het persbericht van het RIVM legt uit waarom:
“De concept richtlijn ‘Aanpak van excessief huilen’ is bedoeld voor de verpleegkundigen en artsen JGZ. De JGZ-richtlijn beschrijft een methode waarin door regelmaat, voorspelbaarheid en prikkelreductie, extreem huilen bij zuigelingen afneemt en ouders en kind tot rust kunnen komen. De concept richtlijn is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en heeft een groot draagvlak binnen de Jeugdgezondheidszorg. Diverse organisaties die met de Jeugdgezondheidszorg samenwerken hebben echter commentaar geleverd op de richtlijn. Overleg tussen deze organisaties en de Richtlijn Advies Commissie (RAC) van het RIVM/Centrum Jeugdgezondheid heeft onvoldoende geleid tot afstemming. In de RAC-vergadering van 26 januari j.l. is dan ook besloten de concept richtlijn voorlopig niet vast te stellen. Het is niet in het belang van kind en ouder als professionals van mening verschillen over de aanpak van dit ernstige probleem.”

Half februari 2009 heeft het RIVM een artikel van dr. M. L'Hoir op haar website geplaatst waarin beschreven wordt dat de geuite bezwaren tegen de richtlijn ongegrond zijn.
De conclusies van dit artikel luiden:
• Er is geen wetenschappelijke evidentie dat in slaap laten huilen als kortdurend onderdeel van de rust en regelmaat aanpak nadelig is voor een kind.
• Integendeel. Onderzoek laat zien dat huilen snel afneemt en de slaapduur toeneemt en de vicieuze cirkel wordt doorbroken. In ditzelfde onderzoek geven ouders aan zich zekerder te voelen in de omgang met hun baby en dat de baby tevredener is, meer lacht, minder geprikkeld is, langer slaapt en uitgerust wakker wordt, effectiever drinkt en tevreden op zichzelf kan spelen. De baby kan meer genieten van aanraking en knuffelen en voelt meer ontspannen aan. De ouders geven aan dat ook zij weer van hun kind kunnen genieten.
• Bij juiste toepassing van rust en regelmaat wordt de borstvoeding niet belemmerd.

In mei 2009 is het artikel Rust en regelmaat: goed voor kind en ouders én hun interactie verschenen in het Tijdschrift voor Verloskundigen (Van Sleuwen e.a. 2009).
( Klik hier voor een uitgebreide versie van dit artikel. )

Begin maart 2009 is door Elise Buiting, voorzitter AJN, Betty Bakker-Camu en Miranda Teerling, V&VN Fractie Jeugd, een kort artikel geplaatst op de websites van AJN en V&VN, gericht aan de leden van AJN en V&VN, eerstelijnsverpleegkundigen, Fractie Jeugd.
Hierin staat o.a. te lezen:
"Veel verpleegkundigen en artsen JGZ werken volgens de destijds ontwikkelde methodiek die mede de basis vormt van de huidige concept–richtlijn. Hoe verder?
Er is op dit moment geen reden te stoppen met de begeleiding van ouders van huilbaby’s volgens de methode van regelmaat, voorspelbaarheid en prikkelreductie. De resultaten uit de dagelijkse praktijk zijn goed en er zijn geen schadelijke effecten van de methode aangetoond.
Wel is het van belang de methode juist toe te passen; een gedegen anamnese, juiste uitvoering van het stappenplan en optimale begeleiding van ouders zijn hierbij essentieel.
De methode en de folder zijn niet ontwikkeld voor preventie van huilbaby’s, hoewel er zeker preventieve elementen in te vinden zijn die waarschijnlijk goed zijn voor alle zuigelingen.
In de conceptrichtlijn vindt u de meest recente adviezen én een nieuwe versie van de folder voor ouders. Wij adviseren u hiervan gebruik te maken. Waar vind ik de richtlijn? U vindt de conceptrichtlijn Aanpak Excessief Huilen op de sites van de AJN en de V&VN."

Het artikel door M. van Noort, secretaris van de NVL, in het Verenigingsblad van de Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen (december 2008), licht toe hoe misverstanden zijn ontstaan door onjuiste toepassing van de Richtlijn.
( Klik hier voor een PDF van dit artikel. )

Referenties

Werkgroep ActiZ. Conceptrichtlijn Aanpak van excessief huilen bij zuigelingen. RIVM, Bilthoven januari 2009.

Buiting E., Bakker-Camu, B & Teerling M. Conceptrichtlijn Aanpak excessief huilen aangehouden. Geplaatst op de website van AJN, 6 maart 2009.

L'Hoir M.P. Reactie op het commentaar op de concept richtlijn ‘Aanpak van excessief huilen bij zuigelingen’. Geplaatst op de website van RIVM, 16 februari 2009, later op de website van NCJ.

van Noort M. (2008) Misverstanden rond de richtlijn “Aanpak excessief huilende baby’s”. NVL info. Verenigingsblad van de Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen Jg. 11, nummer 4, p. 25-27
Klik hier voor een PDF van dit artikel.

RIVM. Richtlijn ‘Aanpak van excessief huilen bij zuigelingen’ aangehouden! Persbericht van RIVM, 27 januari 2009

van Sleuwen B.E., L'Hoir M.P., Engelberts A.C., Busscher W.B., Westers P., Blom M.A., Schulpen T.W.J. & Kuis W. Comparison of behavior modification with and without swaddling as interventions for excessive crying. Journal of Pediatrics 2006; 149: 512-517

van Sleuwen B.E., Engelberts A.C., Boere-Boonekamp M.M. & L’Hoir M.P. (2007). Behavior modification and swaddling as interventions to improve sleep: a link with obesity? ADC online: http://adc.bmj.com/cgi/eletters/91/11/881#2849

B.E. van Sleuwen, M.A. Blom, M.M. Boere-Boonekamp & M.P. L'Hoir. Rust en regelmaat: goed voor kind en ouders én hun interactie. Tijdschrift voor Verloskundigen , 34e jaargang, pp. 17-20a, mei 2009.
Klik hier voor een uitgebreide versie van dit artikel.